Knoops’ advocaten dagvaardt namens elf belangenorganisaties de Staat der Nederlanden voor gevolgen PFAS-verontreiniging

24 april 2024

Wat zijn PFAS?

De aanduiding ‘PFAS’ is een verzamelnaam voor duizenden per- en polyfluoralkyl verbindingen die door de mens zijn gemaakt en van nature niet in het milieu voorkomen. De stoffen staan bekend als zeer sterke verbindingen, waardoor ze over veel nuttige eigenschappen beschikken en al decennialang op grote schaal worden geproduceerd en toegepast. Inmiddels zijn de stoffen berucht in verband met de steeds alarmerender onderzoeksbevindingen vanuit de (medische) wetenschap over de schadelijke effecten van de stoffen voor mens, dier en milieu. Uit de wetenschap blijkt echter dat er bruikbare en betere alternatieven beschikbaar zijn. Desondanks worden PFAS nog steeds geproduceerd, uitgestoten naar de leefomgeving en in talloze producten toegepast, waardoor het verontreinigingsprobleem is ontstaan.

PFAS in de Westerschelde

Er worden verontrustend hoge concentraties PFAS gevonden in het water van onder andere de Westerschelde en het Kanaal Gent-Terneuzen. De chemische stoffen worden geloosd door industriële bedrijven. De gevaren van de verontreiniging voor mens, dier en plant zijn al heel lang bekend. Toch stromen de gevaarlijke stoffen nog dagelijks door onze Westerschelde! De industrie heeft vaak zelfs officiële vergunningen voor het lozen van de schadelijke stoffen. PFAS komen uiteindelijk vanuit de wateren in de vorm van sea spray (PFAS bindt zich aan zeer kleine deeltjes die zich door de lucht verplaatsen) ook op het land terecht en vervuilen daar akkers en moestuinen. Ondertussen moet de bevolking machteloos toekijken en durven we nauwelijks nog vis te eten uit de Westerschelde of erin te zwemmen. De Schelde is een afvoerputje geworden, in plaats van een bron van leven.

Schending zorgplicht

De belangenorganisaties hebben zich verenigd om de Staat aan te spreken op het grove nalaten van diens zorgplicht om Nederlandse burgers, dieren en het milieu te beschermen tegen de schadelijke effecten van PFAS-verontreiniging. Hoewel de Staat zich al geruime tijd bewust is van de ernstige gevolgen van blootstelling aan PFAS voor de (volks)gezondheid en het milieu, neemt de Staat onvoldoende maatregelen om de schade door PFAS te beperken en voorkomen. De belangenorganisaties luiden – net als vele experts wereldwijd – de noodklok over de schadelijkheid van deze groep stoffen en de onomkeerbare gevolgen wanneer adequate maatregelen nog langer uitblijven.

Eerste collectieve actie op dit gebied

De zaak betreft de eerste collectieve actie op het gebied van PFAS-verontreiniging waarbij de nationale overheid ter verantwoording wordt geroepen in verband met het nalaten om op korte termijn adequate maatregelen te nemen die de massale schade aan het milieu en de volksgezondheid een halt kunnen toeroepen. Daarnaast wordt de Staat aangesproken op het feit dat de productie van deze schadelijke stoffen nog altijd wordt gefaciliteerd. Voornoemde maatregelen zijn in samenspraak met deskundigen op het gebied van milieuchemie geformuleerd.

Verklaringen voor recht en gevorderde maatregelen

Samengevat worden in deze zaak de volgende verklaringen voor recht en maatregelen gevorderd:

• Een verklaring voor recht dat de Staat onrechtmatig jegens eisers handelt doordat de wettelijke normen voor PFOS voor oppervlaktewater niet juist zijn geïmplementeerd in wet-en regelgeving;
• Een verklaring voor recht dat de Staat onrechtmatig jegens eisers handelt doordat de wettelijke normen voor diverse PFAS en de som van die PFAS in levensmiddelen, in ieder geval voor vis en eieren, worden overschreden;
• Een verklaring voor recht dat de Staat onrechtmatig jegens eisers handelt doordat de ten aanzien van PFOS/PFOA door het RIVM vastgestelde advieswaarden en de gezondheidskundige grenswaarde van de EFSA voor voedsel, oppervlaktewater, drinkwater, bodem en grondwater niet in wetgeving zijn opgenomen en worden overschreden;
• De Staat te bevelen om alle emissies van PFAS per direct te verbieden;
• Diverse maatregelen die zien op het reduceren van de blootstelling van de Nederlandse bevolking en van bepaalde risicogroepen aan PFAS; het reduceren van blootstelling via drinkwater; het doen van grootschalige onderzoeken naar verbanden tussen PFAS-blootstelling en bepaalde gezondheidseffecten; minimalisatieverplichtingen; het overnemen van de EFSA grenswaarden; het verrichten van saneringswerkzaamheden en het verscherpen van toezicht daarop; het realiseren van een centraal overzicht m.b.t. de verleende vergunningen voor PFAS-emissies et cetera.

*Te weten: Vereniging Natuur- en Milieufederatie Noord Holland, Vereniging Zeeuwse Milieufederatie, Stichting Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland, Stichting Friese Milieufederatie, Stichting Gezond Water, Stichting SchipholWatch, Vereniging Omwonenden Luchthaven Eelde, Vereniging Vakvereniging Brandweer Vrijwilligers, Vereniging Belangenvereniging Brandweer, Vereniging Vakbond voor Burger en Militair defensiepersoneel, en Stichting Ouderennetwerk West-Friesland.

Foto: Marcelle Davidse