Duurzame daken

Wat is een duurzaam dak?

Een duurzaam dak kan groen, blauw, geel of rood zijn en het liefst een combinatie hiervan. Een groen dak biedt plek voor planten en dieren en houdt het gebouw en de omgeving koeler. Een blauw dak koelt ook het gebouw en houdt ook water vast van regenbuien. Een geel dak biedt duurzame energieopwekking in de vorm van zonnepanelen. En een rood dak biedt extra leefruimte (daktuin) bovenop het gebouw. Het maakt de bebouwde omgeving vaak ook mooier en meer beleefbaar.

Een oplossing voor klimaat

In de toekomst zal wateroverlast op straat veel vaker voorkomen doordat de frequentie van buien met een grote hoeveelheid neerslag in korte tijd toeneemt. Bij deze piekbuien kan ons riool het water niet snel genoeg opnemen. Het vertragen van de piekafvoer door het op te vangen op de daken helpt mee. Zeker als dit water in de dagen daarna planten kan voeden, kan verdampen of in de bodem kan infiltreren. Een duurzaam dak in samenhang met groene tuinen is een uitstekende manier om wateroverlast te voorkomen. En tijdens langdurige hitte helpt groen en beplanting ook tegen hittestress. De bebouwde omgeving houdt warmte langer vast. Hoe meer een gebied versteend is, hoe groter de kans op hoge temperaturen. De bebouwde omgeving kan tot wel 7 graden warmer zijn dan het platteland. Groen heeft van nature een verkoelend effect op de omgeving (door verdamping en schaduwwerking). Dit geldt zowel buiten als binnen. Een groen dak houdt het binnen tot 4 graden koeler.

Een oplossing voor biodiversiteit

Een op de lokale natuur afgestemde inrichting en begroeiing van het dak, geeft pure winst voor planten en dieren die het steeds moeilijker hebben om te overleven.

 Door de aanleg van een groen dak komen leuke soorten op het dak af. De daken trekken insecten aan vanwege de aanwezigheid van nectarplanten en voor sommige insecten is het een optimale nestplek. Voor vogels geeft het weer een mogelijke voedselbron en zorgt het voor extra nestmateriaal. En wilde bijen en vlinders komen erop af voor bestuiving van de bloemen. Zeker in de stad waar minder groen aanwezig is, zijn natuurdaken fijne plekken om toch de natuur te kunnen beleven.

Een oplossing voor gezondheid

Meer groen biedt nu eenmaal een fijnere leefomgeving. Het maakt het mooier én aantrekkelijker om te verblijven. En er zijn ook nog een aantal extra effecten die positief werken op onze gezondheid. Er is minder geluidsweerkaatsing door groene gevels en groene daken. Dat betekent dus dat er minder omgevingslawaai aanwezig is; het wordt eerder gedempt. Daarnaast blijkt een groene omgeving niet alleen fijner; het zorgt bewezen voor minder pijn. Onderzoek toont aan dat er in sommige gevallen tot 30% minder pijnstillers worden gebruikt in een groen gebied. En als laatste filteren groene daken ook nog eens de lucht. Groene daken zijn in staat om fijn stof (PM10 en PM2,5) af te vangen.

Wat zijn de mogelijke functies?

Gele daken
Zonnepanelen voelen zich prima thuis op een dak en zijn vaak uitstekend te combineren met een groen dak. Een traditioneel (plat) dak kan op een warme zomerse dag zomaar opwarmen tot een graad of 80. En als je weet dat zonnepanelen juist meer stroom opleveren als ze koeler kunnen blijven, dan kan het groene dak helpen om je energieopwekking omhoog te stuwen (5% tot 15% meer opbrengst). Er zijn steeds meer partijen die een combinatie (kunnen) aanbieden.

Wil je puur voor zonnepanelen gaan. Ook dat kan en dit levert een mooie winst op voor een duurzamere wereld.

Rode daken
Een daktuin is het eerste waar je aan kan denken bij een rood dak. Je kan er alles vinden wat je in een ‘gewone’ tuin aantreft: planten, paden en terrassen. Je voegt een extra woonlaag toe aan je woning of gebouw en vaak moet je hiervoor ook een vergunning aanvragen. Professionele aanleg is noodzaak, aangezien er nogal eens aanpassingen nodig zijn aan de dragende dakstructuur.

Blauwe daken
Wanneer een dikke laag substraat (aarde) wordt gebruikt dan kan regenwater langer worden vastgehouden op het dak. Dit voorkomt bij piekbuien een overbelasting van het riool. Een blauw dak kan tot 25 liter water per m2 opvangen. Er is ook een combinatie te maken met een slimme opvang op het dak of een ondergrondse watertank in de tuin. Dan wordt er extra regenwater opgevangen die op een later tijdstip kan worden gebruikt voor tuin en auto.

Groene daken
De verkoeling die een groen dak brengt in huis bespaart energie van de eventuele airco. Ook buitenshuis zorgt het groene dak voor een extra stukje verkoeling van de omgeving. En ze voegen ook nog eens biodiversiteit toe en een mooiere leefomgeving. Kortom: een positieve ontwikkeling. Het groene dak is met alle drie de andere kleuren te combineren. Of je het nu combineert met terras, met wateropvang of zonnepanelen. Samen maakt het een echt duurzaam en multifunctioneel dak. Een extraatje voor een gezonde en groene leefruimte.

Is mijn dak geschikt?

Dakhelling
Een plat dak is het meest geschikt voor de aanleg van een combinatie met rood/blauw en groen dak. Hellende daken lenen zich super voor de aanleg van zonnepanelen. Maar ook een hellend dak is geschikt voor groen. Dit brengt wel extra kosten met zich mee, want er moeten meer maatregelen worden aangebracht. Voor sterk hellende daken heb je bijvoorbeeld een anti-afschuifvoorziening nodig. Dit zijn speciale rasters die houvast geven aan de planten. En de laatste trend zijn groene dakpannen, die speciaal zijn ontwikkeld voor toepassing op hellende daken.

Constructiesterkte dak
De dakconstructie moet voldoende gewicht kunnen dragen. Vaak heeft een dakconstructie een restcapaciteit. Ofwel een bepaalde hoeveelheid gewicht kan nog toegevoegd zonder dat dit tot problemen gaat leiden. Dit is echter afhankelijk van een aantal zaken en voor ieder gebouw anders. Laat je hier goed over adviseren door een constructeur.

Als een bestaand plat dak is voorzien van een grindpakket (of kan worden voorzien van een grindpakket), dan kan vaak een extensief groen dak daarvoor in de plaats aangebracht worden. Als er niet voldoende restcapaciteit is dan is het vaak mogelijk om een bestaande dakconstructie te versterken door extra draagbalken of extra steunpunten. Maar nogmaals: deze ingrepen zijn tamelijk complex en moeten door een constructeur berekend worden.

Bij de constructieberekening helpt het om na te hebben gedacht over:

• Gewicht van de planten: wil je een simpel sedumdak of een daktuin? De belasting kan hierdoor flink variëren van 30kg/m2 naar 900kg/m2.
• Gewicht van zonnepanelen
• Sneeuwbelasting;soms is de restcapaciteit berekend op de sneeuwbelasting. Met een groen dak erbij is er dan natuurlijk wel extra belasting op het totaal.
• Regenwaterbelasting; De belasting door regenwater op een dak is afhankelijk van de dakopstand, de plek van afvoeren, de breedte van de overlaten, het dakafschot en de stijfheid van het dak.
• Belasting voor mensen: voor daken die niet actief gebruikt worden wordt gerekend met een beperkte belasting door personen (circa 100 kg/m2 over 10 m2). Bij daken die ontworpen zijn om te belopen en gebruiken, wordt gerekend met een veel grotere belasting door personen (circa 250 kg/m2).
• Andere zaken: is er veel wind? is er voldoende zon? Wat vinden de buren ervan? Is het veilig om het dak aan te leggen én te onderhouden?

Monument of welstand
Een gebouw dat is aangewezen als gemeentelijk- of rijksmonument heeft extra regels voor het doen van aanpassingen aan het gebouw. Maatregelen zoals het aanleggen van een groen dak zijn vaak toegestaan, mits het aangezicht van het monument niet aangetast wordt. En in enkele gemeentes is er ook nog welstandbeleid die regels heeft voor aanpassingen aan gebouwen. Informeer bij de gemeente wat de regels zijn voor aanleg van je duurzame dak in relatie tot monumentale status of welstandsbeleid.

Wensen en uitvoering

Zoals hierboven al te lezen zijn er legio mogelijkheden. Het combineren van de kleuren maakt een echt duurzaam en multifunctioneel dak. De keuze tussen deze mogelijkheden is vooral een persoonlijke. Vind je het belangrijk om iets te doen met de bijen in de omgeving? Vind je het belangrijk om wateroverlast te voorkomen? Of gaat het vooral om energieopwekking met een verkoelend effect in de woning?

Extensief begroeide daken
Een extensief groen dak bestaat veelal uit rotsplanten (oftewel sedum). Het is geschikt voor bijna alle daken, als je maar restcapaciteit hebt in je constructie. Dit sedum is bij uitstek geschikt voor gebruik op groene daken, omdat het zelf goed regenwater kan vasthouden en kan gebruiken tijdens drogere perioden. Deze extensieve daken hebben een dunne opbouwlaag van 4 -17 cm met een gewicht tussen de 30 – 220 kg/m2. Een groen dak gaat automatisch samen met een blauw dak: een sedumdak houdt tot wel 50-60% van het regenwater vast. Het is mogelijk om zelf een sedumdak aan te leggen met bijvoorbeeld sedummatten of een soort groene dakpannen. Sedummatten moeten altijd in combinatie met beschermdoek (in geval van bitumen ook met wortelwerende doek), drainagelaag, filterlaag en substraat worden aangelegd. Een substraat is een kunstmatige voedingslaag voor de planten.

Intensief begroeide daken
Anders dan een sedumdak is een intensief begroeid dak nog het makkelijkst te vergelijken met een groene achtertuin. In een veel dikkere laag substraat is er de mogelijkheid om zelfs struiken en of bomen te laten wortelen. Deze daktuin is qua aanleg dus ook complexer en qua onderhoud veel tijdrovender dan een extensief begroeid dak. Je kan hier denken aan bijvoorbeeld moestuinen, bloembedden, looppaden of zelfs (kleine) bomen. Overigens is er tussen diverse soorten intensief begroeide daken qua aanleg en onderhoud veel onderscheid te maken. Je kan je voorstellen dat de aanleg van een gras- en kruidendak veel meer lijkt op een sedumdak dan een complexe daktuin. En ook het onderhoud neemt met de complexiteit toe. Daar waar er bij een sedumdak nauwelijks extra onderhoud zal zijn ten opzichte van een gewoon plat dak, zal er bij een grasdak een keer per jaar onkruid getrokken moeten worden. Een daktuin met opgaande beplanting daarentegen heeft net zoveel onderhoud nodig als een groene achtertuin. Ook hebben de planten van een daktuin net zoals in de tuin veel water nodig. Maar door de variatie aan planten kunnen intensieve groene daken meer regenwater vasthouden. En, als er voornamelijk inheemse planten worden geplant, is er ook veel meer toename van de biodiversiteit bij de daktuin dan bij een sedumdak.

Subsidies

De provincie Zeeland en de gemeente Goes stellen (of stelden eerder) subsidie beschikbaar voor de aanleg van duurzame daken. Lees goed de subsidievoorwaarden door; de regelingen zijn niet toepasbaar voor alle situaties en/of vormen van duurzame daken.

• Kijk hiervoor op de websites van Provincie Zeeland en Gemeente Goes.
• Kijk voor meer informatie over groene daken en of jouw gemeente ook een subsidie geeft op Duurzaambouwloket.
• Kijk voor subsidies voor het verduurzamen van je huis en/of tuin bij Milieucentraal in de groenesubsidiewijzer of vraag na wat jouw gemeente voor je kan betekenen.

Mocht je van een subsidieregeling weten die wij onverhoopt hebben gemist, laat het ons weten! Dan vullen we het overzicht hier aan.

Prijzen en leveranciers

Prijzen voor de diverse duurzame daken zijn afhankelijk van situering, constructie, vorm en wensen en verschillen ook van leverancier tot leverancier. Tip: vraag in ieder geval meerdere offertes aan bij verschillende leveranciers. Aanbieders zijn op internet te vinden als je bijvoorbeeld zoekt op de term ‘duurzame daken’.

Onderhoud

Om met de grootste plus te beginnen: de dakbedekking van het platte dak heeft door de nieuwe groene toplaag een veel langere levensduur. Er is dus minder snel grootschalig onderhoud aan het dak nodig. Een groen extensief begroeid dak (sedumdak) heeft nauwelijks extra onderhoud nodig. Bij een intensief begroeid dak is het vaak nodig om 1 of 2 keer per jaar onkruid en ongewenste zaailingen te verwijderen.  In het eerste jaar na aanleg kan het bij extreme droogte nodig zijn om het dak water te geven. Zodra de planten volgroeid raken zou dit niet meer nodig moeten zijn. Het is wel zo dat grassen en kruiden (in een intensief begroeid dak) eerder water nodig hebben dan Sedum (in een extensief begroeid dak). Het is ook belangrijk om elk jaar te controleren of de hemelwaterafvoer nog goed doorloopt (en niet verstopt zit met plantenresten) en er geen planten in de buitenrand gaan groeien.