Het project ‘Meer Energie in Scholen’ heeft sinds de corona-uitbraak een tandje terug moeten schakelen. Scholen hebben duidelijk even andere zaken aan hun hoofd dan energiebesparing of investeringen in betere installaties of het zelf opwekken van duurzame energie. Nu de winter voor de deur staat wordt goed ventileren een stuk lastiger. In de praktijk zullen veel scholen met de ramen open gaan stoken; niet echt een sprong vooruit.
Het project Meer Energie in Scholen richt zich op het verduurzamen van de energiehuishouding van Zeeuwse basisscholen. Het project, waarvoor eind 2018 twintig scholen door heel Zeeland zich hebben aangemeld, wordt eind dit jaar afgerond. In de resterende tijd richten we ons op het ondersteunen van scholen met het nemen van concrete maatregelen, zoals het plaatsen van zonnepanelen en Ledverlichting.
Dat laatste is eveneens de focus van het ‘De Schooldakrevolutie’, een landelijke organisatie die nu al actief is op scholen op Schouwen Duiveland en Tholen en waarmee we samenwerken. De gerichtheid op realisering van concrete maatregelen en liefst op korte termijn betekent een accentverschuiving van de oorspronkelijke projectaanpak. Die aanpak voorzag in een meer grondige aanpak, compleet met energiescan en een plan van aanpak op basis van de toekomstvisie van de school.
De oorspronkelijk werkwijze moest, als direct gevolg van de coronacrisis, noodgedwongen worden aangepast. Scholen en schoolbesturen hadden vanaf de eerste schoolsluiting wel andere zorgen dan energiebesparing. Anderzijds werden scholen afgelopen jaar door Covid-19 wel weer geconfronteerd met de vaak gebrekkige luchtventilatie en zagen ze zich genoodzaakt tot de meest elementaire maatregel.
Nu de stofwolken een beetje zijn neergedaald hebben een aantal landelijk partijen de handen ineengeslagen voor een nationale aanpak voor verbetering van de energiehuishouding (en het binnenklimaat) van scholen. De Schooldakrevolutie speelt hierbij in de uitvoering een belangrijke rol. Daarnaast is er, via de provincie Zeeland, een nieuwe subsidieregeling (Ontzorgingsprogramma klein maatschappelijk vastgoed) om scholen en betrokken gemeente te ondersteunen bij het in kaart brengen van de mogelijkheden om scholen verder te verduurzamen, waarbij de vermindering van het energieverbruik en de CO2-uitstoot voorop staan.
Het project Meer Energie in Scholen heeft in ieder geval wel aan het licht gebracht dat er nog een wereld te winnen is en heeft de schoolbesturen en gemeenten wel met de neus op de feiten gedrukt. Het energieverbruik van scholen – en wat daaraan te doen is- staat meer dan ooit op de agenda.
Het project heeft als doel om een werkbare methode te ontwikkelen om bestaande basisscholen in Zeeland energetisch te verduurzamen en tegelijkertijd de luchtkwaliteit te verbeteren. Aan de hand van een energiescan kan, met betrokken partijen, een actieplan worden opgesteld waarin alle noodzakelijke en interessante verbeteringen zijn opgenomen. Er doen 20 scholen mee aan dit pilotproject.
In veel gevallen zijn we nu door de corona-uitbraak blijven steken in het bespreken van de uitkomsten van de energiescans en het in beeld brengen van de meest dringende actiepunten. Uitvoering daarvan wordt in veel gevallen naar achter geschoven. Wel zijn twee Walcherse scholen inmiddels zo ver dat ze waarschijnlijk nog dit jaar zonnepanelen en Ledverlichting gaan installeren. Dit type maatregelen valt nog onder de quick wins, die zich binnen enkele jaren laten terugverdienen. Ingewikkelder ligt het met het isoleren van de schil (muren, dak en vloeren) of het terugwinnen van warmte uit een goed werkend ventilatiesysteem. Dat zijn flinke investeringen, waarvoor het geld veelal ontbreekt.
Feit is dat veel bestaande basisscholen in Zeeland (en elders in het land) qua energieprestatie en luchtkwaliteit al lang niet meer voldoen aan de eisen van deze tijd. De problemen worden breed onderkend, maar zijn erg weerbarstig. Dat komt mede doordat er sprake is voor gescheiden verantwoordelijkheden tussen schoolbesturen en gemeenten. Tel daarbij op dat zowel gemeenten als scholen onvoldoende financiele steun van de overheid krijgen om goede onderwijshuisvesting te realiseren.
De huidige situatie kan wellicht doorbroken worden door nieuwe wetgeving voor financiering van schoolgebouwen. Die wetswijziging is voorzien voor 2023, maar kan (alweer als gevolg van de crisis) zomaar doorgeschoven worden. Dat zou ook kunnen betekenen dat gemeenten en schoolbesturen hun inspanningen om tot nieuwe IHP’s (Intergrale Huisvestings Plan) te komen vertragen. Geen wenselijke ontwikkeling, omdat het belangrijk is dat er van elk schoolgebouw apart wordt vastgesteldhoe lang het nog mee kan en welke maatregelen moeten worden genomen..
Een lichtpuntje is dat steeds meer schoolbesturen stappen zetten om het beheer van hun schoolgebouwen te professionaliseren. Dit betekent dat een extern bureau wordt ingeschakeld voor de onderhoudsprogramma’s. We gaan ervanuit dat deze professionele bureaus de noodzaak kennen van verduurzaming en hun beheer daarop afstemmen.
Het project ’Meer Energie in Scholen’ is nu ergens halverwege. We zijn eind 2018 met een voorlichtingsbijeenkomst begonnen en de afronding is in het eerste kwartaal van 2021 voorzien.
Inmiddels zijn al twintig basisscholen door heel Zeeland aangehaakt. De inzet is om het (fossiele) energiegebruik aanzienlijk te beperken. Op die manier komen de scholen flink op stoom in de energietransitie. Maar hoe doe je dat, je energieverbruik flink omlaag brengen? Zeker in oudere schoolgebouwen is dat best een uitdaging. Er is de komende 10 jaar nog heel veel werk aan de winkel. Basisscholen behoren tot het maatschappelijk vastgoed. Inmiddels weten we dat de kwaliteit van de gebouwen, het energieverbruik en de kwaliteit van het binnenklimaat over het algemeen ‘zorgwekkend’ te noemen is.
Eén van de grote onderliggende problemen is dat de verantwoordelijkheid voor financiering van de bouw en het onderhoud van de scholen verdeeld is tussen gemeenten en schoolbesturen. Zodra een school gebouwd is, is het schoolbestuur 40 jaar en (soms veel) langer verantwoordelijk voor een goede instandhouding. Dit leidt in de praktijk tot een patstelling die frustrerend werkt op te nemen maatregelen die in het kader van het Klimaatakkoord én een gezond binnenklimaat echt noodzakelijk zijn. We lopen hier ook tegenaan bij de 20 scholen die aan het project deelnemen. Dit probleem werd in 2016 al door de Nationale Rekenkamer gesignaleerd, één jaar nadat de bovengenoemde waterscheiding tussen gemeenten en schoolbesturen in wet was vastgelegd. In 2018 hebben de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) en de P.O.-raad (Vertegenwoordiger van het primair onderwijs) samen een wetswijziging voorgesteld om de impasse te doorbreken.
Het zal vermoedelijk tot 2023 duren (als de Coronacrisis ook hier geen spelbreker zal zijn) voor er een wettelijke aanpassing komt waardoor er meer mogelijkheden ontstaan om bijvoorbeeld oudere scholen te renoveren, zodat ze nog 25 jaar meekunnen. Met die tijdshorizon is het mogelijk om allerlei investeringen in het gebouw te doen, zodat het energieverbruik drastisch omlaag gebracht kan worden.
Het ESP heeft zich voorgenomen om, met hulp van de samenwerkende partijen in Het Zeeuwse Energieakkoord, komend najaar, een Provinciale bijeenkomst te organiseren om de weg vrij te maken voor een handelingswijze waarbij gemeenten en schoolbesturen tot onderlinge afspraken komen om de noodzakelijke aanpak van scholen te versnellen. Daarmee zou Zeeland vooruit kunnen lopen op de trage wetswijzigingen.
Hallo! Leuk dat je op onze website bent en informatie komt zoeken over ons werk en over de natuur en het milieu in Zeeland. De website van ZMf maakt gebruik van cookies. Dit zijn analytische en functionele cookies, die geen persoonsgegevens verzamelen en helpen de website goed te laten functioneren. Wil je meer weten over hoe we omgaan met jouw privacy op onze website? Lees dan het privacy beleid van ZMf.